طرفین حسی - انتزاعی

در این نوع تشبیهات سهم ذهنی شعر به مقایسۀ شعر های که هر دو طرف تشبیه حسی است، بیشتر می باشد. برای آن یک طرف تشبیه را یک مفهوم انتزاعی تشکیل می دهد. رودکی در چنین تشبیهاتی است که طبیعت را بیشتر در پیوند به صفات انسانی و جانوران توصیف می کند. در چنین شعر هایی او، طبیعت بیشتر زنده و پویا به نظر می آید.

مـــرا جــــود او تــــازه  دارد همی
مگر جودش ابر است و من کشتزار

در این شعر جود، که یک امر انتزاعی است به ابر که یک امر محسوس و مادی است تشبیه شده است. ابر می بارد و کشتزار سر سبز میشود و به حاصل میرسد. جود ممدوح نیز زنده گی و آفرینش های شعری شاعر را سر سبز می سازد.

مار است این جهان و جهان جوی مارگیر
از مــــارگیر، مــار بــــر آرد هــمی دمار

جهان که یک امر انتزاعی است به مار تشبیه شده است. می گویند زنده گی هر مارگیری هرچند ماهِر هم باشد. روزی با نیش ماری درهم پیچیده می شود. به همان گونه آن کی پیوسته در تلاش جهانگیری است سرانجام این جهان و این همه داشته خود چنان ماری سبب هلاکت او می شود.

 زمانه اسب و تو رایض، برای خویشت تاز
زمانه گـوی و تو چـوگان برای خویشت باز

زمانه امر انتزاعی به گوی که یک شی محسوس و مادی است تشبیه شده است. یعنی یک طرف تشبیه انتزاعی و طرف دیگر آن مادی و حسی است.

این غم که مراست، کوه قاف است نه غم
این دل تراست، سنــگ خاراست، نه دل

غم امر انتزاعی به کوه تشبیه شده است. در مصراع دوم دل و سنگ خارا هر دو حسی اند.

نمونۀ  دیگر:

ای روی تو چــــو روز دلــــیل موحدان
وی موی تو چنان چو شب ملحد از لحد