رودکی و قصیده

قصیده  از اوایل سدۀ چهارم تا اواخر سدۀ ششم  نوع شعری مسلط و رایج در شعر فارسی دری  است که از شعر عرب تقلید شده است. اواج تسلط قصیده یه سدۀ پنجم ونمیۀ سدۀ ششم هجری می رسد.دکتر ذبیح الله صفا در کتاب« تاریخ ادبیات در ایران » رودکی را نخستین شاعری می داند که قصیده را در شعر فارسی دری رایج ساخته است. او در این مورد می گوید:« نخستین کسی که ساختن قصاید کامل و تمام را با تشبیب و مدح و دعا معمول کرد رودکی است و دیگران درین باب همه تابع او شمرده می شوند و او همچنان که در بسیاری از ابواب شعر پیشوای گوینده گان قدیم بود درین فن هم راهنمای آنان شمرده شده است.» دُکتر شمیسا در کتاب انواع ادبی در رابطه به محتوای قصیده می نویسد:« هرچند شاعرانی چون ناصر خسرو به قصیده های مذهبی و مسعود سعد به حبسیه معروفند؛ اما باید به طور کلی مضمون و قصد اصلی قصیده را مدح محسوب داشت.»

مادر می را بکـــرد بایــد قـــربان
بچۀ او را گرفت و کرد به زندان

یگانه قصیدۀ مکمل باقی مانده از رودکی است که در آن تمام اجزای یک قصیده دیده می شود. همین شگرد قصیده سرایی رودکی در دوره های پسین به وسیلۀ شاعران دیگر دنبال شده است.چنان که در سده های پنجم و ششم که اوج قصیده سرایی بود شاعران در ساختار قصیده های شان خود را مکلف به مراعت اجزای چهار گانۀ آن می دانستند.